» » КАКРА КАРАНТИН ЎСИМЛИГИ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ

КАКРА КАРАНТИН ЎСИМЛИГИ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ

Какра – ўзбек тилида  талхак  ёки  аччиқмия деб номланади Лотин тилида  эса ¬Acroptilon repens DC дейилади. Унинг ватани ¬Ўрта Осиё бўлиб, шу ердан  дунёнинг деярли барча минтакаларига (Африкадан ташкари) таркалган. Ифлослантирувчи экинзорлари: барча маданий ўсимликлар, шунингдек боғ ва токзорлар, яйлов ва пасттекисликларга зиён етказади. Суғориш каналларининг ёқаларида, тупроқ ва қаттик қопламали йўл бўйларида кўп ўсади.                   Какра(аччиқмия)  ¬  ўргимчак инисимон тукланувчи ўсимлик; пояси тўғри киррали, деярли асосидан шохлайди, мўл барг ҳосил қилади; баландлиги 20-40 см келади. Барглари навбатлашиб жойлашади, деярли бандсиз, пастки барглари тишли, юқоридагилари эса яхлит, юқорига қараб камайиб боради.  Судралувчи какра 30-80 мингтагача уруғ тугади, одатда, бу уруғларнинг 30-35 фоизи пуч бўлади Ўк илдизининг юқориги томони калинлашган ва ёгочсимон, тупрокка 10 м ваҳатто, ундан ҳам чукуррок кириб боради.                                       Какранинг биологик хусусиятларига тўхталсак, у йиллик  ўсимлик бўлиб, уруғидан, илдиз бачкиларидан ва илдизпояларидан кўпаяди, Бошқа йиллик  ўсимликлар каби  уруғидан кўпайиш какрага ҳам кўпроқ хосдир.  Уруғларининг унувчанлиги 3-4 йил мобайнида сакланади. Таркалиш усулига тўхталсак, ўсимлик  уруғлари узок масофаларга асосан ифлосланган уруғлик  (асосан дон ва ем-хашак экинлари), похол ва пичан билан тарқалади. Какра - ҳаддан ташкари кучли зарар келтирувчи бегона ўт бўлиб, у экинларнинг хосилдорлиги ва сифатини, маҳсулдорлигини кескин  пасайтиради. Какра уруғи билан ифлосланган дон кайта ишланганда у аччиқ таъмли бўлиб колади. Какрали пичан  ҳам ҳайвонлар, айникса, отлар учун жуда хавфлидир. У сигир сутининг таъмини ҳам  кескин бузади.          ҚАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ                          Какра билан кучли ифлосланган майдонларда қора шудгор ва бегона ўтларни сиқиб қўювчи кучли яшил масса ҳосил киладиган  ялпи экинзорлар (жавдар, сули, арпа, беда далалари) ялпи экинзорлар ташкил этиш яхши натижа беради. Қора шудгор микдори  ишлов бериладиган майдонларнинг 20-25 фоизини ташкил этиши лозим. Какра билан зарарланган майдонларда ангизни ҳар кандай экиндан бўшаган заҳотиёқ ҳайдаб юбориш (такрорий экин учун фойдаланилишидан катьий назар) катта аҳамиятга эга. Кимёвий чоралар сифатида қишлок хўжалигида қўллаш учун рухсат этилган пестицидлар ва кимёвий воситалар рўйхатида какра ўсимлигига карши курашишда фойдаланиш мумкин бўлган гербицидлар сони жуда камдир. Донли экинлар, тариқ, маккажўхори, ем-хашак  майдонларида банвел препаратини қўллаш, далаларга яхши чириган гўнг ташиб чиқариш  яхши натижа беради.  Какрага қарши умумлашган кураш чора- тадбирлари билан  биргаликда, кенг аҳоли оммаси орасида ҳам тарғибот­ташвиқот ишларини олиб бориш, уларни  какрага қарши кураш тадбирларига жалб этиш мақсадга мувофиқдир. 

                         Ж. НАРЗИҚУЛОВ,    
                                               Ш.ХОТАМОВ,                                        Самарқанд вилоят ўсимликлар карантини Давлат инспекцияси  Тойлок туман агроном-инспекторлари.

комментариев